همه چیز درباره لوله گذاری مایع آسیت

آسیت به معنای تجمع غیرطبیعی مایع در حفره صفاقی در فضای بین دیواره شکم و ارگان‌های داخلی است که می‌تواند ناشی از شرایط مختلفی مانند سیروز کبدی، سرطان یا نارسایی قلبی باشد. این مایع معمولاً حاوی پروتئین، الکترولیت‌ها و سلول‌های مختلف است. آسیت معمولاً نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای شدید مانند سیروز کبدی یا سرطان است. اگرچه در مراحل اولیه آسیت ممکن است بدون علائم باشد، اما با پیشرفت بیماری، فرد ممکن است دچار درد شکم، نفخ، کاهش اشتها و تنگی نفس شود.

لوله‌گذاری برای تخلیه مایع آسیت (آب شکم) که به آن پاراسنتز نیز گفته می‌شود، یک روش پزشکی است که به منظور تخلیه مایع تجمع یافته در حفره شکمی با نصب یک لوله در فضای شکمی انجام می‌شود.

آماده‌سازی بیمار برای لوله‌گذاری مایع (پاراسنتز) یک مرحله حیاتی است که بیمار باید به طور کامل مورد ارزیابی قرار گیرد و می‌تواند به کاهش خطرات و بهبود نتایج کمک کند. در اینجا مراحل آماده‌سازی بیمار برای این روش توضیح داده شده است:

ارزیابی بالینی و سوابق پزشکی

پزشک ابتدا باید تاریخچه پزشکی کامل بیمار را بررسی کند، از جمله شرایطی مانند بیماری کبدی، نارسایی قلبی، یا سرطان که ممکن است منجر به آسیت شده باشد.
معاینه فیزیکی دقیق برای ارزیابی وضعیت شکم، میزان آسیت، و تشخیص هرگونه شرایط دیگری که ممکن است بر روش تأثیر بگذارد، ضروری است.

آزمایشات خون

شمارش کامل سلول‌های خون (CBC): برای ارزیابی میزان هموگلوبین، پلاکت‌ها و دیگر سلول‌های خونی.
آزمایش‌های عملکرد کبدی (LFTs): برای ارزیابی وضعیت عملکرد کبد.
آزمایش‌های انعقادی (PT/INR): برای ارزیابی وضعیت انعقاد خون و اطمینان از اینکه بیمار خطر خونریزی بالایی ندارد.

تصویربرداری

سونوگرافی شکم اغلب قبل از پاراسنتز انجام می‌شود تا محل دقیق تجمع مایع و نقاط ایمن برای وارد کردن سوزن تعیین شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا از آسیب به ارگان‌های داخلی جلوگیری کند.

اطلاع‌رسانی به بیمار

پزشک باید به بیمار توضیح دهد که این روش چگونه انجام می‌شود، چرا لازم است، و چه عوارض احتمالی ممکن است داشته باشد و رضایت‌نامه کتبی از بیمار گرفته می‌شود که نشان‌دهنده آگاهی وی از روش و موافقت با انجام آن است.

ملاحظات رژیمی

در بیشتر موارد، بیمار نیاز به ناشتا بودن ندارد. اما ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار قبل از انجام روش مایعات زیادی مصرف نکند تا تخلیه مایع راحت‌تر انجام شود.

لوله‌گذاری معمولاً در شرایط استریل و تحت نظارت پزشک متخصص انجام می‌شود ، بیمار به‌طور نیمه‌ نشسته یا خوابیده به پهلو قرار می‌گیرد، معمولاً با سر به سمت بالا ، این موقعیت کمک می‌کند تا مایع آسیت به ناحیه تحتانی شکم منتقل شود و دسترسی به آن آسان‌تر باشد. محل ورود سوزن ابتدا به‌طور کامل ضدعفونی می‌شود سپس بی‌حسی موضعی با استفاده از یک داروی بی‌حس‌کننده مانند لیدوکائین به محل تزریق می‌شود تا بیمار درد یا ناراحتی کمتری حس کند پزشک با استفاده از سونوگرافی، محل دقیق تجمع مایع و نقطه‌ای ایمن برای ورود سوزن را تعیین می‌کند این کار به جلوگیری از آسیب به ارگان‌های داخلی کمک می‌کند پس از بی‌حسی، پزشک سوزن را به آرامی و با دقت وارد ناحیه انتخاب شده در دیواره شکم وارد می‌کند. این سوزن باید به درستی درون فضای آسیت قرار گیرد تا مایع بتواند تخلیه شود سوزن به یک لوله یا کاتتر متصل می‌شود که به یک ظرف تخلیه یا کیسه متصل است. این سیستم به تدریج مایع آسیت را از شکم بیمار تخلیه می‌کند مایع آسیت به آرامی تخلیه می‌شود تا فشار داخل شکمی به طور ناگهانی کاهش نیابد، که می‌تواند باعث عوارضی مانند افت فشار خون شود بسته به وضعیت بیمار و توصیه پزشک، معمولاً حجم مشخصی از مایع (معمولاً چند لیتر) تخلیه می‌شود در موارد خاص، تخلیه مایع ممکن است به مرور زمان و در چند مرحله انجام شود پس از تخلیه مایع به میزان مطلوب، سوزن یا کاتتر به آرامی خارج می‌شود محل ورود سوزن به طور دقیق فشار داده می‌شود و سپس با یک بانداژ استریل بسته می‌شود تا از هرگونه نشتی مایع یا خونریزی جلوگیری شود.
بیمار باید برای مدتی تحت نظر قرار گیرد تا از بروز هرگونه عوارض جانبی مانند افت فشار خون، خونریزی، یا عفونت جلوگیری شود در صورتی که حجم زیادی از مایع تخلیه شده باشد، ممکن است نیاز به تزریق آلبومین یا سایر محلول‌های جایگزین باشد تا فشار خون بیمار حفظ شود. مایع آسیت معمولاً برای بررسی علل زمینه‌ای و ارزیابی خطر عفونت یا سایر مشکلات به آزمایشگاه ارسال می‌شود. این آزمایش‌ها شامل شمارش سلولی، بررسی میزان پروتئین، و کشت میکروبی است. این مراحل برای اطمینان از ایمنی بیمار و موفقیت روش پاراسنتز طراحی شده‌اند. پزشک باید با دقت و مهارت این مراحل را اجرا کند تا هرگونه خطر به حداقل برسد و بیمار بهترین نتیجه ممکن را دریافت کند.

مدیریت آسیت پس از لوله‌گذاری شامل چندین اقدام برای جلوگیری از عود مایع و کاهش عوارض احتمالی است. در اینجا چند روش مهم برای مدیریت آسیت پس از لوله‌گذاری آورده شده است:

مصرف دیورتیک‌ها (داروهای مدر)

داروهای مدر مانند اسپیرونولاکتون و فوروزماید برای کاهش تجمع مایع در بدن تجویز می‌شوند. این داروها با افزایش دفع نمک و آب از طریق کلیه‌ها به کاهش تولید مایع آسیت کمک می‌کنند.

محدودیت مصرف نمک

کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی بیمار می‌تواند به کاهش تجمع مایع کمک کند. این محدودیت معمولاً به 2 گرم نمک در روز توصیه می‌شود.

نظارت منظم

بیمار باید به طور منظم توسط پزشک معاینه شود تا میزان مایع آسیت و وضعیت عمومی او ارزیابی شود. این نظارت شامل معاینه فیزیکی و انجام آزمایشات دوره‌ای است.

تزریق آلبومین

در مواردی که حجم زیادی از مایع تخلیه شده است، ممکن است نیاز به تزریق آلبومین باشد تا از افت فشار خون و سایر عوارض مرتبط با کاهش حجم داخل عروقی جلوگیری شود.

پیگیری و ارزیابی علت زمینه‌ای

مدیریت علت زمینه‌ای آسیت بسیار حیاتی است. بیماری‌هایی مانند سیروز کبدی، نارسایی قلبی، یا سرطان باید به طور مداوم درمان و مدیریت شوند تا از بازگشت آسیت جلوگیری شود.

انجام روش‌های پیشرفته‌تر

در صورت عدم پاسخ به درمان‌های دارویی و رژیمی، ممکن است نیاز به روش‌های پیشرفته‌تر مانند شانت وریدی داخل کبدی (TIPs) ترانس ژوگولار اینتراپرتال شانت باشد. این روش به کاهش فشار خون در رگ‌های کبدی کمک می‌کند و می‌تواند میزان تولید آسیت را کاهش دهد.

مزایا

کاهش سریع علائم: تخلیه مایع آسیت به کاهش فوری فشار داخل شکمی، درد، و تنگی نفس کمک می‌کند.
بهبود کیفیت زندگی: با کاهش علائم، بیمار احساس راحتی بیشتری می‌کند و کیفیت زندگی او بهبود می‌یابد.
تشخیص دقیق‌تر: مایع تخلیه شده می‌تواند برای تجزیه و تحلیل و تشخیص علت زمینه‌ای آسیت استفاده شود.
پیشگیری از عوارض: تخلیه مایع از تجمع بیشتر و عوارض ناشی از آن مانند عفونت‌های شکمی جلوگیری می‌کند.
روش ایمن و کم‌تهاجم: پاراسنتز یک روش نسبتاً ایمن و کم‌تهاجم است که با رعایت پروتکل‌های صحیح، عوارض جدی نادری دارد.
کاهش نیاز به بستری: این روش معمولاً به صورت سرپایی انجام می‌شود و نیاز به بستری طولانی مدت را کاهش می‌دهد.

عوارض

اگر چه پاراسنتز یک روش نسبتاً ایمن است، اما ممکن است با عوارضی همراه باشد.
خونریزی: یکی از عوارض نادر اما جدی پاراسنتز، خونریزی است. این خونریزی می‌تواند ناشی از آسیب به رگ‌های خونی کوچک در هنگام وارد کردن سوزن باشد. در موارد نادر، اگر رگی بزرگ آسیب ببیند، ممکن است خونریزی داخلی رخ دهد که نیاز به مداخله پزشکی فوری دارد.
عفونت: هرگونه ورود سوزن به بدن می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد. با این حال، اگر پروتکل‌های استریلیزاسیون به‌درستی رعایت شوند، خطر عفونت به حداقل می‌رسد. علائم عفونت شامل تب، قرمزی یا تورم در محل ورود سوزن است.
آسیب به ارگان‌های داخلی: در صورتی که سوزن به‌طور تصادفی به ارگان‌های داخلی مانند روده، مثانه، یا طحال برخورد کند، ممکن است آسیب به این ارگان‌ها وارد شود. این وضعیت بسیار نادر است و با استفاده از تصویربرداری مانند سونوگرافی، احتمال آن به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
افت فشار خون: تخلیه حجم زیادی از مایع آسیت می‌تواند باعث افت فشار خون شود. این عارضه به ویژه در بیمارانی که مایع زیادی تخلیه می‌شود، مشاهده می‌شود. در این موارد، تزریق آلبومین یا سایر محلول‌های جبرانی ممکن است ضروری باشد.
بازگشت سریع مایع: همان‌طور که در پاسخ‌های قبلی توضیح داده شد، تخلیه مایع آسیت ممکن است منجر به بازگشت سریع آن شود، به ویژه اگر علت زمینه‌ای کنترل نشده باشد. این خود عارضه مستقیم پاراسنتز نیست، اما نیاز به تکرار روش و مدیریت بیماری زمینه‌ای دارد.
نشتی مایع از محل ورود سوزن: در برخی موارد، مایع آسیت ممکن است پس از انجام پاراسنتز از محل ورود سوزن نشت کند. این معمولاً خودبه‌خود متوقف می‌شود، اما در صورت ادامه، ممکن است نیاز به درمان اضافی داشته باشد.

این روش معمولاً با حداقل درد همراه است، اما ممکن است هنگام وارد شدن سوزن، کمی ناراحتی حس شود. برای کاهش هرگونه ناراحتی، قبل از انجام این روش، از بی‌حسی موضعی در محل ورود سوزن یا کاتتر استفاده می‌شود. برخی افراد ممکن است در هنگام ورود سوزن یا تخلیه مایع، احساس ناخوشایندی داشته باشند، اما این احساس معمولاً خفیف و کوتاه‌مدت است. پس از تخلیه مایع، بسیاری از بیماران احساس تسکین فوری در ناحیه شکم می‌کنند. در برخی موارد، ممکن است کمی درد یا ناراحتی در محل ورود سوزن باقی بماند که معمولاً با مسکن‌های ساده قابل کنترل است.

در برخی موارد، مایع آسیت ممکن است دوباره تجمع کند. پزشک ممکن است برنامه‌های درمانی دیگری را برای کنترل بهتر آسیت توصیه کند عوامل مؤثر بر بازگشت سریع مایع آسیت :
بیماری زمینه‌ای: اگر آسیت به دلیل یک بیماری مزمن و پیشرونده مانند سیروز کبدی، نارسایی قلبی، یا سرطان ایجاد شده باشد، مایع ممکن است دوباره و حتی به سرعت تجمع یابد. درمان‌های موقت مانند پاراسنتز نمی‌توانند علت زمینه‌ای را برطرف کنند، بنابراین تا زمانی که بیماری زمینه‌ای به طور مؤثری مدیریت نشود، احتمال بازگشت آسیت وجود دارد.
درمان مکمل: اگر پس از تخلیه مایع، درمان‌های مکمل مانند مصرف دیورتیک‌ها (داروهای مدر)، محدودیت مصرف نمک، و مدیریت دقیق بیماری زمینه‌ای انجام نشود، احتمال بازگشت سریع مایع بیشتر می‌شود.
شدت بیماری: در مواردی که بیماری زمینه‌ای بسیار پیشرفته است، مایع آسیت ممکن است حتی پس از تخلیه به سرعت برگردد. این معمولاً نشان‌دهنده نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر مانند شانت وریدی داخل کبدی (TIPS) یا ارزیابی برای پیوند کبد است.

لوله‌گذاری مایع آسیت یا پاراسنتز یک روش مؤثر و ایمن برای مدیریت آسیت در بیماران است. این روش می‌تواند به بهبود علائم و کیفیت زندگی بیمار کمک کند و از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. با این حال، توجه به علت زمینه‌ای آسیت و مدیریت مناسب آن از اهمیت بالایی برخوردار است تا از بروز مجدد آسیت و سایر عوارض جلوگیری شود. اگر به دنبال بهترین مرکز تصویربرداری در فردیس کرج هستید، با اطمینان خاطر به این مرکز مراجعه فرمایید. برای رزرو می‌توانید روی دکمه دکمه دریافت نوبت کلیک کنید یا با شماره 09003651880تماس بگیرید.