آیا پنومونی با عکس ریه قابل تشخیص است؟

در بیشتر موارد عکس رادیولوژی ریه یکی از دقیق‌ترین و سریع‌ترین روش‌ها برای تشخیص پنومونی (سینه‌پهلو، ذات‌الریه) است.
در تصویربرداری قفسه سینه ذات‌الریه معمولاً به صورت ناحیه‌های سفید و تار در بافت ریه دیده می‌شود؛ این بخش‌ها نشانه‌ی التهاب، تجمع مایع یا سلول‌های عفونی هستند. پزشک با بررسی الگوی توزیع این کدورت‌ها می‌تواند نوع و محل درگیری را تشخیص دهد مثلاً:
درگیری یک لوب مشخص (پنومونی لوبی)
ضایعات منتشر در هر دو ریه (پنومونی ویروسی یا بین‌لوبی)
تجمع مایع در اطراف ریه (افیوژن جنب)
با این حال باید دانست که عکس ریه همیشه صددرصد کافی نیست. در مراحل اولیه یا نوع‌های خفیف‌تر ذات‌الریه ممکن است تصویر طبیعی به نظر برسد. به همین دلیل پزشکان برای تأیید تشخیص از سی‌تی اسکن، آزمایش خون و معاینه بالینی نیز کمک می‌گیرند.
بنابراین عکس ریه نه‌تنها قادر است ذات‌الریه را نشان دهد بلکه یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تشخیص این بیماری است؛ اما تفسیر آن باید توسط متخصص رادیولوژی انجام شود تا از اشتباه با سایر بیماری‌های ریوی جلوگیری گردد. چنانچه قصد انجام رادیولوژی در فردیس کرج را دارید می‌توانید به مرکز تصویربرداری دکتر موسی طهمورسی مراجعه کنید.

در ادامه تفاوت این بیماری با سایر بیماری های ریوی در عکس را بررسی می‌کنیم:

پنومونی (Pneumonia)

در عکس ریه به صورت نواحی سفید یا کدر (Opacity) دیده می‌شود.
محل درگیری معمولاً در یک یا چند لوب ریه است.
بیانگر تجمع مایع، سلول‌های التهابی و عفونت فعال در آلوئول‌هاست.
الگوی واضح و تراکم بالا دارد و معمولاً با تب و خلط همراه است.

ادم ریوی (Pulmonary Edema)

به شکل خطوط تار و منظم موسوم به Kerley lines در ناحیه مرکزی ریه دیده می‌شود.
درگیری معمولاً دوطرفه و اطراف ناف ریه است.
اغلب با بزرگی قلب و نارسایی قلبی همراه است.
بر خلاف ذات‌الریه الگوی منتشر دارد نه لکه‌های موضعی.

سل ریوی (Tuberculosis)

ضایعات به صورت ندول‌های کوچک یا حفره‌های (Cavity) در لوب‌های بالایی دیده می‌شوند.
حالت مزمن و قدیمی دارد.
همراه با فیبروز و تغییرات ساختاری طولانی‌مدت است.
تصاویر آن یکنواخت نیست و پراکندگی دارد.

سرطان ریه (Lung Cancer)

دیده شدن یک توده مشخص با مرز واضح و شکل یکنواخت.
معمولاً در یک نقطه ثابت است و در طول زمان به آرامی بزرگ‌تر می‌شود.
برخلاف ذات‌الریه فاقد نشانه‌های التهابی و عفونی در بافت اطراف است.

بیماری‌های انسدادی مزمن (COPD / آسم)

ریه‌ها در عکس بسیار تیره و متسع (Hyperinflated) دیده می‌شوند.
دیافراگم پایین آمده و بافت ریه شفاف‌تر است.
در ذات‌الریه برعکس، نواحی سفید و تراکم دیده می‌شود.

کووید-۱۹ و پنومونی ویروسی

با الگوی شیشه مات (Ground-glass opacity) در هر دو ریه ظاهر می‌شود.
ضایعات پراکنده و محیطی‌اند و مرز مشخص ندارند.
در نوع باکتریایی کدورت‌ها متراکم‌تر و محدودتر هستند.

در مجموع ذات‌الریه با لکه‌های سفید متراکم و محدود شناخته می‌شود اما سایر بیماری‌های ریوی معمولاً الگوی تصویری متفاوت، محل درگیری خاص و ویژگی‌های متمایز دارند. تشخیص دقیق این تفاوت‌ها فقط به کمک رادیولوژیست متخصص امکان‌پذیر است.

درمان ذات‌الریه یا سینه‌پهلو بسته به علت، شدت و وضعیت عمومی بیمار متفاوت است. هدف اصلی درمان رفع عفونت، کاهش التهاب ریه، تسهیل تنفس و جلوگیری از عوارض است. در ادامه درمان‌های رایج این عارضه را شرح می‌دهیم:

درمان دارویی

نوع داروها بر اساس عامل بیماری (باکتری، ویروس یا قارچ) تعیین می‌شود:
آنتی‌بیوتیک‌ها: در پنومونی باکتریایی داروهایی مانند آموکسی‌سیلین، آزیترومایسین یا سفالوسپورین‌ها به‌صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند.
داروهای ضد ویروس: در موارد ویروسی مانند ذات‌الریه ناشی از آنفلوآنزا یا کرونا از داروهایی چون اوسلتامیویر یا داروهای ضد ویروس اختصاصی استفاده می‌شود.
داروهای ضد قارچ: اگر عامل قارچ باشد (در بیماران با ضعف سیستم ایمنی) داروهایی مثل فلوکونازول یا آمفوتریسین B ممکن است لازم شود.

درمان حمایتی

بخش مهمی از درمان سینه‌پهلو شامل مراقبت‌های حمایتی است تا عملکرد طبیعی ریه حفظ شود:
استراحت کافی و مصرف مایعات زیاد برای رقیق کردن ترشحات.
استفاده از اکسیژن‌تراپی در صورت تنگی نفس یا کاهش اشباع اکسیژن خون.
مصرف داروهای تب‌بر و ضدالتهاب مثل استامینوفن برای کنترل تب و درد.
انجام تنفس عمیق و فیزیوتراپی تنفسی برای باز شدن راه‌های هوایی و دفع خلط.

درمان در موارد شدید (بستری در بیمارستان)

اگر سینه‌پهلو شدید باشد یا بیمار مشکلات زمینه‌ای مانند دیابت یا نارسایی ریوی داشته باشد:
تزریق آنتی‌بیوتیک و مایعات وریدی انجام می‌شود.
پایش دقیق اکسیژن و فشار خون الزامی است.
گاهی نیاز به دستگاه کمک‌تنفسی (ونتیلاتور) وجود دارد.

درناژ مایع پلور (Pleural Drainage)

در برخی موارد ذات‌الریه باعث تجمع مایع یا چرک در فضای جنب (بین پرده‌های ریه) می‌شود که به آن افیوژن پلورال یا آمپی‌یم (Empyema) گفته می‌شود.
این وضعیت می‌تواند تنفس را دشوار و تب را مقاوم کند.
در این حالت باید از روش درناژ مایع پلور یعنی تخلیه آب ریه استفاده کرد:
پزشک با هدایت سونوگرافی سوزن یا لوله‌ی درناژ (Chest Tube) را وارد فضای جنب می‌کند.
مایع التهاب‌زا تخلیه و گاهی شست‌وشوی درون جنب با محلول نمکی یا آنتی‌بیوتیک انجام می‌شود.
پس از تخلیه ریه دوباره منبسط شده و عملکرد تنفسی بهتر می‌شود.
در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی توراکوسکوپی (VATS) برای برداشتن بافت‌های چسبنده یا چرک متراکم وجود داشته باشد.

پیشگیری پس از درمان

دریافت واکسن پنوموکوک و آنفلوآنزا.
ترک سیگار و افزایش تحرک.
پیگیری عکس ریه و معاینه پزشک حدود ۲ تا ۴ هفته پس از درمان.

در مجموع درمان سینه‌پهلو ترکیبی از آنتی‌بیوتیک، مراقبت‌های تنفسی و در موارد خاص تخلیه مایع پلور است. مداخله‌ی سریع در صورت وجود افیوزن پلورال یا آمپی‌یم حیاتی است تا از عوارض خطرناک و آسیب دائمی به بافت ریه جلوگیری شود.

پیشگیری از ذات‌الریه به‌ویژه برای سالمندان، کودکان و افرادی که بیماری زمینه‌ای دارند بسیار اهمیت دارد. هدف کاهش خطر عفونت ریوی و تقویت سیستم ایمنی بدن است.

دریافت واکسن‌ها
واکسیناسیون مؤثرترین روش جلوگیری از بروز ذات‌الریه است:
واکسن پنوموکوک (Pneumococcal Vaccine): محافظت در برابر باکتری Streptococcus pneumoniae که علت اصلی سینه‌پهلو است. انواع آن شامل PCV13 و PPSV23 می‌باشند.
واکسن آنفلوآنزا: سالانه تزریق می‌شود و خطر بروز ذات‌الریه ثانویه پس از ابتلا به آنفلوآنزا را کاهش می‌دهد.
در برخی بیماران خاص واکسن‌های هموفیلوس آنفلوآنزا تیپ B (Hib) نیز توصیه می‌شود.

رعایت بهداشت فردی
شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون به‌ویژه پس از تماس با افراد بیمار.
پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه.
ضدعفونی کردن وسایل پرتماس مانند تلفن همراه و سطوح میز.

تقویت سیستم ایمنی بدن
تغذیه سالم شامل مصرف سبزیجات، میوه، پروتئین و ویتامین C و D.
خواب کافی و کاهش استرس.
فعالیت بدنی منظم مانند پیاده‌روی روزانه برای بهبود عملکرد ریه.

پرهیز از عوامل خطر
ترک سیگار و پرهیز از مصرف الکل؛ زیرا این مواد دفاع طبیعی ریه را ضعیف می‌کنند.
اجتناب از قرار گرفتن در معرض هوای آلوده و گرد و غبار.
مراقبت ویژه در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مثل دیابت، آسم یا COPD.

مراقبت از بیماران مستعد
کودکان، سالمندان و بیماران بستری در بیمارستان در معرض خطر بالاتری هستند. در این موارد باید:
تهویه مناسب اتاق رعایت شود.
فیزیوتراپی تنفسی برای پاکسازی راه‌های هوایی انجام شود.
مصرف آنتی‌بیوتیک پیشگیرانه در شرایط خاص با تجویز پزشک متخصص انجام گیرد.

پنومونی نوعی عفونت ریوی است که باعث التهاب و تجمع مایع در ریه می‌شود و در عکس ریه به صورت ناحیه سفید یا تار دیده می‌شود درمان آن شامل مصرف آنتی‌بیوتیک اکسیژن‌تراپی و در صورت وجود مایع پلور انجام درناژ است. تشخیص دقیق با تصویربرداری و بررسی علائم بالینی امکان‌پذیر است برای پیشگیری باید واکسن پنوموکوک و آنفلوآنزا دریافت کرد، بهداشت فردی رعایت شود و از سیگار و هوای آلوده دوری شود تقویت سیستم ایمنی بدن و مراجعه منظم به پزشک کمک می‌کند سلامت ریه حفظ شده و از بروز سینه‌پهلو جلوگیری شود.
تشخیص و درمان پنومونی باید با دقت و سرعت انجام شود تا از آسیب به بافت ریه جلوگیری گردد در مرکز تصویربرداری دکتر موسی طهمورسی روند تشخیص با استفاده از تجهیزات پیشرفته تصویربرداری با دقت بالا انجام می‌شود این مرکز خدمات درناژ مایع پلور را نیز برای بیماران مبتلا به افیوژن پلورال یا آمپی‌یم ارائه می‌دهد تا به بهبود عملکرد ریه و کاهش علائم کمک شود با مراجعه به این مرکز می‌توان از تشخیص مطمئن تا درمان مؤثر ذات‌الریه در یک محیط تخصصی و ایمن بهره‌مند شد. چنانچه قصد دریافت مشاوره یا رزرو نوبت را دارید می‌توانید از طریق دکمه دریافت نوبت یا شماره تماس 09003651880 اقدام نمایید.


منابع
mayoclinic.org
clevelandclinic.org